Meltem, yalnızca rüzgarı oluşturan basınç gradyen kuvveti ( basıncın mesafeye göre değişimin oluşturduğu kuvvet) ile yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine doğru izobarlara (eş basınç eğrileri) dik esen özel bir rüzgardır. Hızını arttıran veya yavaşlatan, değişik meteroloji olayların oluşumuna neden olan, bölgenin kıyı şekilleri veya yapısıdır.

Genel dolaşım rüzgarlarının etkin olmadığı bölgelerde, deniz ve karanın farklı ısınması sonucu oluşan, denizden karaya veya sabah erken saatlerde karadan denizde doğru genelde 2-3 kuvvetteki hafifi esintilerdir (Genel sınıflandırma içindeki adı ile günlük rüzgarlar, bilinen adı ile deniz ve kara meltemleri).

Dağların denize dik olması, koy, körfez ve adaların dağılımı, ege’ de farklı estirir meltemleri. Gündüz saatlerinde 4-5 kuvvet esen imbat, ada, koy ve körfezlerin etkisi ile rüzgar üstünde 6-7 kuvvete çıkabilir.

Deniz ve kara meltemlerinin kıyıda oluşturduğu meterolojik olaylar farklıdır.

Ege’ ye serinlik veren, öğleden sonra denizden karaya doğru esmeye başlayan,ora haşlkının çok sevdiği ama hızlandığında kızıp, "Eşek imbatı esiyor” dedikleri deniz meltemini tanıyalım.

Isınan kara üzerindeki havanın yükselmesi ile karada bir alçak basınç alanı yani bir ‘kuyu’ oluşmaya başlar ve giderek derinleşir. Oysa deniz, özelliği nedeni ile çabuk ısınamaz ve giderek deniz ve kara arasındaki sıcaklık farkı, deniz üzerinde yükselemeyen ve çöken hava, denizin bir kaç mil açığında bir yüksek basınç alanı yani tepe oluşturur. Tepe’ den ‘kuyu’ ya doğru inmek isteyen ve esmesini önleyecek karadan gelen rüzgarların olmadığı günlerde, deniz meltemi, kara üzerindeki alçak basınç alanına doğru yönelir ve giderek kuvvetlenir.

Özellikle bölgede sıcaklıkların artmasına bağlı olarak öğleden sonraları çok daha sertleşir ve güneş batımından sonra da hızını yavaşlatarak bir süre daha esmeye devam eder.

Meterolojide barostrofik rüzgar adı vberilen, izobarlara dik , yüksek basınçtan alçak basınca doğru esen meltemlerden deniz meltemi, bölgenin topografik koşulları ile deniz ve kıyıda rüzgar üstü ve altı sahalarını oluşturacak ve belki de sizleri zor durumda bırakabilecektir.

Egeli kaptanlar ve bölgeyi tanıyanlar, meltemin sert eseceğini anladıkları anda tüm becerilerini kullanarak tekneyi o güzel koylada, rüzgarlarında biraz daha tutabilme çarelerini ararlar. Ve bilirler ki meltem esintisini kaybetmeden seyre devam etmek, denize ve tekneye yeni alışanlar için kamarada geçirilecek birkaç zor saattir.

Deniz melteminden olumsuz etkilenmemek için uymanız gereken üç temel kural vardır.

Güneşin o kızgın anlarında, öğle saatlerinde kıyıya yakın demirlemeyin.

Seyirdeyseniz mümkün olduğunca kıyıya yaklaşmayın.

Yakınınızda ada, koy gibi rüzgar altı olabilecek yer varsa orada demirleyin ve meltemin geçmesini bekleyin.

Deniz meltemine göre oldukça masum olan ,güneş doğduğu anda sanki utanırcasına yuvasına çekilen ve kaybolan , karadan denize doğru hafifi esintilerdir. Bir yanda gece açık havada hızla soğuyan kara ve onun soğuma hızına yetişemeyeni karaya göre daha sıcak olan deniz.Öte yanda soğuyan havanın çökmesi sonucu kara üzerinde oluşan yüksek basınç alanı ve karaya göre sıcak olan denizde bir alçak basınç alanı. Tüm koşullar kara melteminin oluşumunu hazırlamıştır. Denizden karaya doğru esen bir rüzgarın olmadığı günlerde, kara meltemi basınç gradyen kuvveti ile izobarlara dik, hiçbir etki altında kalmadan yüksek basınçtan alçak basınç alanına doğru esmeye başlar.

Kara meltemi, kıyı seyirde ve demirde denizcileri iki şekilde etkiler;

Yüksek basınçta, açık havada ve sabahın erken saatlerinde gece soğuması sonucu kıyının biraz içerisinde (Basıncın ve nemin sabit olduğu, hava sıcaklığının çiğ noktası sıcaklığına eşit olduğu anda) oluşan radyasyon sisini, kara meltemi, 5 knot’ un altındaki hızı ile kıyının birkaç mil açığına taşıyacaktır (Rüzgar hızının 5 knot’ u geçmesi durumunda sis dağılır) Ve sabah erken saatlerde, ege’ nin o güzel koylarından birinde seyre çıkmaya hazırlanan, sisin dağılması için güneşin yükselmesi ve havanın açılmasını bekleyen denizci … Oysa bilseki birkaç mil açıkta sis yok, acaba bekler mi ?

Kara melteminin biraz daha sertleştiği, kara üzerindeki serin havayı sıcak ve nemli denize doğru sürükleye çalıştığı sabahın erken saatlerinde, bu kez koy ve körfez olmayan deniz kıyısında seyre çıkmayı bekleyen denizci; bekler …

Çünkü oluşan sis adveksiyon sisidir, açık denize doğru ilerler ve hemen dağılmaz.

Yeni yerler tanıyabilmenin çoşkusu ile yaptığınız seyirlerden birinde, Ege’ nin nefis bir koy; kıyıda yükselen bir tepe ve kızıl çamla.Kıyıya yakın demirlenmiş veya ağaçlara bağlanmış tekneler.

Denize doğru hafifi bir esintinin olduğu, açık ve yıldızlı bir gece… Günlük seyrin o tatlı yorgunluğu ve belkide biraz kafa dinlemenin, bölgeyi tanımanın verdiği rahatlıkla açıkta demirleme. Sabaha karşı 02:30′ dan sonra …

Karanın soğuması sonucu oluşan yüksek basınçtan, sıcak deniz üzerindeki alçak basınç alanına doğru eserken, gerçek rüzgarla birleşerek tepeyi aşan kara meltemi, ani bir sıçrama ile yeni uyumaya çalıştığın saatlerde önce teknene vurup döndürecek, belki de hiç beklemediğin bir boyutta hasar verebilecektir.

Uyku sersemliğinin verdiği o şaşkınlık içinde, bildiğin tüm denizcilik kurallarını uygulayabilme çabaları …Acaba yetecek mi ?

Şekilde görüldüğü gibi, bilmediğiniz bir koyda demirlemek isterseniz; uygulamanız gereken kural 1/9 kuralıdır.

Rüzgar altına gir ve gün ışıyıncaya kadar, denizin o iyot kokan havası içinde uyu .. sabah yeni seyirler seni bekliyor.

Meltem, mevsim rüzgârları cinsinden olup, Mayıs ile Eylül aylarında Akdeniz bölgesinde kara ile deniz arasında eser. İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar yüksekse rüzgârın hızı da o kadar yüksek olur. İzmir’de esen meltem rüzgârına imbat denir.